Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółki z o.o.

Odpowiedzialność zarządu spółki z o.o. za zobowiązania podatkowe spółki pozwala pod pewnymi warunkami skierować egzekucję do osobistych majątków członków zarządu. Jest to odpowiedzialność solidarna, przy czym mamy do czynienia z podwójną solidarnością - po pierwsze między zobowiązanymi a podatnikiem (spółką), a po wtóre między samymi członkami zarządu.

Solidarność dłużników ma to do siebie, że organ skarbowy może żądać spełnienia świadczenia w dowolnym zakresie od dowolnego z dłużników solidarnych. Organ podatkowy ma w tej sytuacji obowiązek prowadzenia postępowania w przedmiocie odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki wobec wszystkich osób mogących ponosić taką odpowiedzialność.

Podstawową metodą uchylenia się członka zarządu od odpowiedzialności majątkiem osobistym jest wykazanie, że działał on prawidłowo i w odpowiednim momencie dokonał czynności zabezpieczających majątek spółki. Kwestie ograniczenia lub wyłączenia odpowiedzialności opisane są poniżej.

Połączenie spółek nie spowoduje obowiązku podatkowego dla udziałowcy

Sam fakt zmiany zarządu, rezygnacji z pełnienia funkcji czy też odwołania z niej nie przesądza o zwolnieniu z tej odpowiedzialności byłych członków zarządu. Przede wszystkim bowiem odpowiadają oni za te zobowiązania podatkowe spółki, których termin płatności upływał w czasie, gdy pełnili obowiązki członków zarządu. Poza tym odpowiedzialność zarządu za zobowiązania podatkowe obejmuje powstałe w czasie pełnienia obowiązków należności podlegające zwrotowi bez wezwania organu podatkowego (np. nienależnie zwrócona spółce nadpłata podatku lub nienależny zwrot podatku) oraz wynagrodzenie nienależnie pobrane przez spółkę jako płatnika lub inkasenta podatku.

Ponadto odpowiedzialność dotyczyć może:

• odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych,
• niezwróconych w terminie zaliczek naliczonego podatku od towarów i usług oraz oprocentowania tych zaliczek, a także
• kosztów postępowania egzekucyjnego.

Odpowiedzialność obejmuje również zobowiązania podatkowe powstałe po likwidacji spółki, zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin upływał po likwidacji spółki, oraz zaległości dotyczące należności podlegających zwrotowi bez wezwania organu podatkowego i wynagrodzeń nienależnie pobranych przez spółkę jako płatnika lub inkasenta powstałe po likwidacji spółki. W tych przypadkach odpowiedzialność ponoszą osoby pełniące obowiązki członka zarządu w momencie likwidacji spółki.

Początkiem ponoszenia odpowiedzialności przez członka zarządu jest rozpoczęcie pełnienia obowiązków. Zatem za zaległości wynikające ze zobowiązań, których termin płatności upłynął przed rozpoczęciem pełnienia obowiązków członka zarządu, nowy członek zarządu odpowiedzialności nie będzie ponosił. Natomiast jeśli zobowiązanie powstało jeszcze przed objęciem funkcji członka zarządu, a termin płatności powstał już po jej objęciu - odpowiedzialność za takie zobowiązanie wystąpi u nowego członka. Płatność podatku z tego tytułu jest zatem jego obowiązkiem i członek zarządu powinien zbadać oraz wykazać stan kapitału spółki związany z płatnościami podatku z obowiązkiem podatkowym powstałym przed objęciem funkcji.

„Pełnić obowiązki” członka zarządu oznacza otrzymać legitymację do tego, aby realizować wszystkie czynności związane z pełnioną funkcją przez określony czas niezależnie od rodzaj stosunku prawnego łączącego członka zarządu ze spółką (umowa o pracę, zlecenie, kontrakt menedżerski). Pełnienie obowiązków należy rozpatrywać w kategoriach stanu faktycznego, a nie tylko jako kwestię formalną (kto i kiedy był wpisany w KRS). W sytuacji zatem, gdy osoba dalej prowadzi sprawy spółki jako członek jej zarządu, chociaż jej mandat wygasł, naraża się na dalszą odpowiedzialność podatkową za zaległości spółki.

Biała lista VAT

Zwolnienie członka zarządu z odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki jest następstwem jego odwołania, bez względu na to, czy odwołanie zostało ujawnione we właściwym rejestrze. Analogicznie o utracie funkcji członka zarządu decyduje data odwołania, a nie odnotowanie zmiany składu osobowego zarządu w rejestrze. Oświadczenie woli o rezygnacji z funkcji członka zarządu jest jednostronną czynnością prawną, która wywołuje skutek w niej wyrażony i prowadzi do wygaśnięcia stosunku członkostwa w zarządzaniu spółki z chwilą zakomunikowania woli rezygnacji właściwemu organowi spółki lub jej reprezentantowi w sposób umożliwiający zapoznanie się z treścią złożonej rezygnacji, która nie wymaga akceptacji.

Organ podatkowy, orzekając o odpowiedzialności członka zarządu za zaległości podatkowe, jest zobowiązany wykazać okoliczność pełnienia obowiązków członka zarządu w czasie powstania zobowiązania podatkowego, które przerodziło się w dochodzoną zaległość podatkową oraz bezskuteczność egzekucji wobec spółki. Natomiast ciężar wykazania którejkolwiek z okoliczności uwalniających od odpowiedzialności spoczywa na członku zarządu.

Pozytywne przesłanki obciążenia odpowiedzialnością członka zarządu sp. z o.o. za zaległości podatkowe spółki to:

1. nieskuteczna w całości lub w części egzekucja z majątku spółki,
2. wykazanie, że zaległości wynikają ze zobowiązań, których termin płatności upłynął w czasie pełnienia obowiązków przez członka zarządu.

Do katalogu negatywnych przesłanek wykluczających odpowiedzialność należy - bezskuteczność egzekucji. Musi ona odnosić się do całego majątku spółki, a nie tylko do jego części. Dla orzeczenia o odpowiedzialności członka zarządu spółki z o.o. za zobowiązania spółki nie jest wymagane stwierdzenie bezskuteczności egzekucji z majątku spółki w okresie pełnienia przez tę osobę funkcji członka zarządu.

Powyższa pierwsza z przesłanek łączy się z koniecznością wskazania przez członka zarządu mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części. Chodzi o wykazanie takiego mienia, z którego egzekucja jest faktycznie możliwa, stąd ocena powinna uwzględnić to, czy egzekucja ze wskazanego majątku jest możliwa, a nie to, czy mienie to ma jakąkolwiek wartość rynkową. Mienie to musi mieć więc egzekwowalną wartość spełniającą przesłankę znaczności w porównaniu z wysokością zaległości podatkowych spółki, a ponadto powinno być dokładnie zidentyfikowane i istniejące w momencie, w którym toczy się postępowanie dotyczące przeniesienia odpowiedzialności.

W zakresie drugiej z przesłanek, istotnym może być ustalenie terminu powstania obowiązku podatkowego z tytułu umów zawieranych przez spółkę. Członek zarządu musi być świadomy, które podatki należy płacić również z tytułu umów dla których obowiązek podatkowy powstał przed objęciem funkcji, gdzie termin płatności jest przesunięty np. o miesiąc (do 20-go , 25 - go dnia miesiąca - kwartału). Odpowiednio, odpowiednie przesunięcie terminu obowiązku podatkowego na ostatnie okresy sprawowania funkcji, może go uwolnić od ewentualnej solidarnej odpowiedzialności podatkowej.

Ponadto odpowiedzialność nie może być też orzeczona wobec członka zarządu, który wykazał, że:

1. we właściwym czasie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości spółki lub
2. w tym samym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, albo
3. niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy.

Można przyjąć, że za „właściwy czas” do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości należy uznać zasadniczo termin 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. Obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstaje już w momencie niezapłacenia jednego czy kilku długów, ale uznanie dłużnika za niewypłacalnego winno mieć charakter trwały i dotyczyć przeważającej części zobowiązań. „Właściwy czas” oznacza więc, że zgłaszając wniosek o upadłość, zarząd (członek zarządu) uczynił ze swej strony wszystko, by nie dopuścić do zniweczenia celu postępowania upadłościowego poprzez stworzenie sytuacji, w której niektórzy wierzyciele są zaspokajani kosztem innych. Jeżeli wystąpienie przesłanek upadłościowych miało miejsce przed objęciem funkcji członka zarządu, powinien on zgłosić wniosek o upadłość niezwłocznie po objęciu funkcji i ustaleniu, że stan interesów spółki uzasadnia takie zgłoszenie. Jeżeli z kolei wystąpienie przesłanek upadłościowych miało miejsce po ustaniu funkcji członka zarządu, to nie wpływa to już na jego odpowiedzialność, gdyż utracił kompetencję do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki. Na marginesie należy dodać, że wniosek musi odpowiadać wymogom formalnym, bowiem zarządzenie sądu upadłościowego o zwrocie wniosku o ogłoszenie upadłości z powodu niespełnienia warunków formalnych wniosku oznacza, że nie zgłoszono wniosku prawidłowo. Natomiast dla wyłączenia odpowiedzialności członka zarządu spółki nie ma znaczenia, kto zgłosił żądanie ogłoszenia upadłości, byleby tylko żądanie ogłoszenia upadłości było zgłoszone we właściwym czasie.

Split payment - podzielona płatność w praktyce

Urząd skarbowy zobowiązany jest najpierw wszcząć postępowanie egzekucyjne wobec spółki, np. gdy wysokość podatku do zapłaty przez spółkę wynika ze złożonej deklaracji podatkowej, po której nie nastąpiła jednak zapłata podatku albo nastąpiła, lecz nie w pełnej wysokości. Po wszczęciu postępowania egzekucyjnego wobec spółki organ może wszcząć postępowanie w sprawie odpowiedzialności podatkowej członka zarządu za zobowiązania spółki. Dopiero po przeprowadzeniu takiego postępowania organ może wydać decyzję, z której wynikać będzie odpowiedzialność zarządu za podatki spółki prywatnym majątkiem. O ile członek zarządu nie zapłaci ich dobrowolnie, zostanie przeciw niemu wszczęte postępowanie egzekucyjne. Nie ma przesłanek, aby postępowanie egzekucyjne prowadzić równolegle.

Ulga na złe długi

Urząd skarbowy nie może w ogóle wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej członka zarządu za długi spółki, jeśli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa, upłynęło 5 lat.

Natomiast przedawnienie zobowiązania wynikającego z wydanej już decyzji o odpowiedzialności członka zarządu za długi podatkowe spółki nastąpi po trzech latach. Termin liczy się od końca roku kalendarzowego, w którym członkowi zarządu została doręczona decyzja o jego odpowiedzialności podatkowej za długi spółki. Trzyletni termin przedawnienia może ulec wydłużeniu, gdyż bieg terminu przedawnienia może zostać przerwany. Wystarczy, że urząd skarbowy skieruje decyzję do egzekucji i zastosuje środek egzekucyjny, aby nastąpiło przerwanie przedawnienia. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo, od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny.

Członek zarządu może na etapie postępowania egzekucyjnego przeciw niemu skutecznie się wybronić przed zapłatą, o ile w międzyczasie przedawniło się zobowiązanie podatkowe wobec samej spółki, czyli gdy urząd skarbowy nie może już żądać zapłaty od spółki. Wygaśnięcie zobowiązania pierwotnego dłużnika powoduje bowiem zwolnienie z odpowiedzialności osoby trzeciej. W konsekwencji jej odpowiedzialność wygaśnie jeszcze przed upływem terminu trzyletniego liczonego od końca roku kalendarzowego, w którym została doręczona decyzja o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej.